Hiperleksi Nedir?
Hiperleksi, beş yaşından önce okuma becerisini kendi kendine edinen çocuklarda bulunduğu varsayılan bir çeşit sendromdur. Son yıllarda hakkında çok fazla bilimsel çalışma yapılmamış olsa da hiperleksinin başlangıçta otizm ile aynı belirtileri gösteriyor olması gözleri bu sendromun belirti ve sonuçlarına çevirmiştir. Disleksinin aksine hiperleksi hem okuma becerileri hem de sosyal gelişim ile ilgilidir.
Hiperleksik bir çocuk 18 aylık iken kelimeleri tanıyabilir. Ancak hiperleksi bununla sınırlı değildir. Okuma ve yazma ile birlikte sosyal hareketlerde bir bozukluk gözlemlenir. Hiperleksik çocukların büyük çoğunluğu 2-3 yaşlarına kadar kelimeleri doğru bir şekilde telaffuz edemezler. Arkadaşlık edinme şekillerinde de büyük sorunlara rastlanabilir.
Hiperleksinin Belirtileri Nelerdir?
Hiperleksinin en yaygın belirtisi tanımında da yer aldığı gibi çok erken yaşlarda kelimeleri tanımaya başlayarak okumayı sökmektir.
Genelde erkek çocuklarda görülmektedir.
Bu çocuklar genellikle kelimelerden fazlaca etkilenirler ve dikkatleri genelde bu tarz şeylere yoğunlaşmaktadır.
Sosyal bir ortamda arkadaşları ile oyun oynamak yerine yetişkinlerin konuşmalarını dinlemeyi tercih edebilirler.
Ayrıca televizyonlarda kelime içerikli yarışma ve programlar izlemekten hoşlanırlar. Hafızaları ciddi şekilde güçlüdür.
Gördükleri sözcükleri büyük bir kolaylık ile ezberleyebilirler.
Sayı saymayı ve alfabeyi çok hızlı öğrenirler.
Bütün bu belirtiler ebeveynlere çocuğun yüksek zekâlı olduğunu düşündürse de çocuğun gelişim sürecinde ortaya çıkan konuşma bozuklukları durumun hiperleksi olduğunu ortaya koyar. Bu noktada aile çocuğu doğru gözlemleyip bir uzmana danışmalı ve gelişim sürecini uzman tavsiyeleri ışığında yönlendirmelidir. Ayrıca hiperleksinin belirtileri otizm ile de benzerlik göstermektedir. Bu durum da yine sendromun ilerleyişinde ortaya çıkan farklılıklar nedeniyle aydınlatılabilir:
Hiperleksik çocuklar konuşmayı öğrenmekte zorluk çekerler.
Büyük oranda kendi ürettikleri anlamsız sözcükleri kullanarak konuşmaya çalışılar.
Eğer konuşabiliyorlar ise asla konuşmayı başlatan taraf onlar değildir.
Sosyalleşmekten kaçınırlar.
Yaşıtları ile zaman geçirip oyunlar oynamaktan sıkılırlar.
Dikkatlerini çekmeyen konuşmaları dinlemezler. Eğer konuşma dikkatlerini çeker ise her türlü koşulda dikkatle dinleyebilirler.
Şekillere ve sözcüklere karşı fazlaca duyarlıdırlar.
Kelimeler karşısında geçirdikleri hayret ve hayranlık gözlerinden okunabilir.
Hiperleksi Nasıl Anlaşılır?
Hiperleksi belirtileri ilk bakışta anne babayı etkileyecektir. Çocuğun üstün zekâlı olması ihtimali akla gelen ilk düşüncedir. Belirtiler çoğaldıkça bu defa akla otizm ihtimali gelir. Ancak hiperleksinin belirgin özellikleri hakkında bilgi sahibi olunursa aradaki fark hemen anlaşılacaktır.
Hiperleksiyi anlamak için öncelikle çocuğun sözcükler karşısında verdiği tepkiler ölçülmelidir. Eğer çocuk fazlasıyla duyarlı davranıyorsa bu hiperleksinin habercisi olabilir. Bunun yanı sıra çocuğun sürekli tekrarlayan davranışlarda bulunması, öfke nöbetleri, değişikliğe karşı verilen aşırı tepki gibi belirtiler de hiperleksiyi işaret etmektedir.
Hiperleksik Çocukların Özellikleri Nelerdir?
Bu sendroma sahip çocuklar zeki ve sevimli bir görünüşe sahip olurlar.
Okuma sırasında cümleleri anlamaktan çok kelimelere önem verirler ve sözcükleri bütün olarak algılarlar.
Mekanik oyuncaklar fazlasıyla dikkatlerini çeker. Dinlemede seçici davranırlar. Sürekli tekrarlanan davranışları bulunur.
Ani tepkiler verebilirler.
Sözcük kullanımında zorluk çekerler.
Kendi buldukları sözcük ve cümleler ile konuşmaya çalışırlar.
Hiperleksinin Tedavisi Nedir?
Hiperleksi tedavisindeki en önemli konu doğru teşhistir. Birçok insan tarafından yanlış anlaşılarak otizm gibi, asperger sendrom gibi hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle belirtileri taşıyan çocuk bir uzmana gösterilmelidir. Pedagog ya da psikolog; gerekli teşhisi koyduktan sonra çocuğun gelişim dönemi boyunca uygulanacak davranış geliştirme yöntemleri anne babaya iletecektir. Bu yolla yetiştirilen çocuk ilerleyen yaşlarda sosyal ve mental olarak yara almadan hayatına devam edebilecektir.
Dikkat Eksikliği Nedir?
Dikkat eksikliği genel olarak çocuklarda hiperktivite bozukluğu ile birlikte görülen bir sendromdur. Dikkat eksikliğinde çocuğun hangi belirtileri daha sık gösterdiği belirlenebilirse teşhis de buna göre koyulabilir. Bu nedenle birçok hastalıkta olduğu gibi dikkat eksikliğinde de ebeveynin çocuğu gözlem altında tutarak bilinçli bir şekilde değerlendirmesi büyük önem taşımaktadır. Aksi halde çocuk; tembel veya yaramaz olduğu gerekçesi ile sürekli eleştirilerek gelişim döneminde istenmeyen sonuçlara neden olunabilir.
Dikkat Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
Bu hastalık genel olarak kendini okul ortamında ya da sosyal ortamlarda gösterecektir. Çocuk bir ortamda yoğunlaşma sorunu çekiyorsa dikkatle diğer davranışları da izlenmelidir. Dikkat eksikliği olan çocuklar büyük bir çoğunlukla hiperaktif davranışlar içinde de olabilirler. Hiperaktivitenin en önemli belirtisi ise yerinde duramama halidir.
Eğer hiperaktivite geri plana atılmışsa çocuk dikkat eksikliği nedeniyle uzun süreli bir işi başaramaz.
Aynı anda birden fazla şeyle meşgul olma eğilimi gösterir.
Söylenenleri dinlemez ve dinlediklerini aklında tutamaz.
El işi, maket yapımı gibi sabır gerektiren işleri beceremez, aynı anda birden fazla şeyi dinler ve görür.
Yalnızca ciddi uyaranlar aldığı oyunlara veya filmlere konsantre olabilir.
Bunun dışında bir işten ötekine bir oyundan sıkılıp hemen diğerine atılacaktır.
Dikkat Eksikliği Olan Çocukların Özellikleri Nelerdir?
Dikkat eksikliği olan çocukların en yaygın davranışı başladığı her işi yarım bırakmaktır. Genellikle çevrelerinde yanlış anlaşılarak yaramazlık veya başarısızlıkla eleştirilebilirler. Ancak dikkatlerinin bu denli dağınık olması tamamen sendromun ürünüdür. Genellikle hamilelik sırasında sigara ve alkol kullanımı, zor doğumlar veya prematüre bebeklerde dikkat eksikliğinin görülmesi mümkündür. Ancak bu sendromun tam olarak ne yüzünden ortaya çıktığı bilinmemektedir.
Dikkat Eksikliği Nasıl Teşhis Edilir?
Doğru teşhis için anne babalar dikkat eksikliğinin belirtilerini iyi bilmeli ve çocuğu bu gözle izlemelidir. Aksi takdirde dikkat eksikliği saptanamayabilir. Çocuğunda bu sendromun bulunmasından şüphe eden aile bir uzmana başvurmalıdır. Uzman gözetiminde çocuğa teşhis koyulduktan sonra gerekli tedavi için uygulamalara başlanabilmektedir.
Dikkat Eksikliğinin Tedavisi Nedir?
Dikkat eksikliğinin ilaç ile tedavi edilmesi mümkündür. İlaç tedavisinin yanı sıra çocuk ve çocuğu etkileyebilecek etmenlerin psikolojik olarak geliştirilmesi de önem taşır. Bu durumda aşağıda belirtilen unsurlar tedaviye dâhil edilmelidir.
Çocuğun eğitimi,
Ebeveynin eğitimi,
Öğretmenin tedaviye katılması,
Sosyal Ortamın düzenlenmesi.
Bütün bu unsurlar bir araya getirilip iyileştirildiğinde çocuktaki dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu da iyi yönde değişim gösterecektir. Eğer erken yaşta tedavi edilmezse dikkat eksikliğinin yetişkinlik döneminde de çocuğu takip etmesi söz konusu olabilmektedir.
Dikkat Eksikliği Giderilmezse Ne Olur?
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozuklukları tedavi edilmezse çocuk sosyal hayatı ve okul hayatında büyük zorluklar çekecektir. Düzenli ve organize çalışmayı beceremeyen çocuğu gelecek hayatında bu nedenle olumsuzlar karşılayabilmektedir.
